Elke stukgewerkte vent is een brokje dividend
Jeff Bezos van Amazon mag zich een van de rijkste mensen ter wereld noemen. De student Informatica maakte van zijn internetboekwinkeltje een megaconcern en was een van de grondleggers van de e-commerce. In het zakenleven wordt Bezos als een lichtend voorbeeld gezien van hoe je een succesvol concern opbouwt.
Er is ook een keerzijde aan Bezos. Volkskrant-columnist Murat Isik noemt hem ‘de grootse slavendrijver van de westerse wereld’. Isik is overigens niet de enige die vraagtekens zet bij Bezos. De winsten van Amazon komen namelijk op vrij dubieuze wijze tot stand en dat valt meer mensen op. Steeds vaker trekken undercoverjournalisten aan de bel over wantoestanden in de magazijnen van Amazon. Ze schetsen het beeld van uitgeknepen werknemers die voor een hongerloontje extreem hard moeten werken en tijdens hun werkzaamheden ook nog eens nauwlettend in de gaten worden gehouden. En wie de bespottelijk hoge targets niet haalt of te veel strafpunten krijgt, wordt op staande voet ontslagen. Toen het boek Hired van undercoverjournalist James Bloodworth verscheen, waste Bezos ongegeneerd zijn handen in onschuld. Hij zei zelfs trots te zijn op de werkomstandigheden bij Amazon en zich totaal niet te herkennen in hetgeen Bloodworth beschrijft in zijn boek.
Bezos vertoont sterke overeenkomsten met de grootindustriëlen van anderhalve eeuw geleden. Ook toen waren laaggeschoolde arbeiders speelbal van het grote kapitaal. Rendement ging voor alles. Of, zoals schrijver/publicist Jacob Israël de Haan het in een gedicht uit 1904 omschreef:
Elke stukgewerkte vent,
Is een brokje dividend.
En Bezos is niet de enige. Uber Technologies is ook zo’n bedrijf waar winst en tevreden klanten boven alles gaan. Vraag dat maar eens aan de chauffeurs die voor het taxibedrijf Uber werken. Uber weet als geen ander te profiteren van de zogeheten platformeconomie. Gewone mensen kunnen makkelijk geld verdienen, maar wel op de voorwaarden van Uber. “Algoritme is je baas geworden”, zegt schrijver en journalist Rens Lieman over Uber. Hij schreef het boek Uber voor alles en deed onderzoek naar de werkwijze van het concern. Volgens Lieman eist Uber een kwart op van de opbrengst van elke rit die een Uberchauffeur maakt en dat is natuurlijk een belachelijk hoog tarief. “Je ziet ook dat chauffeurs heel erg overgeleverd zijn aan de technologie die Uber ontwikkelt”, gaat Lieman in een gesprek met BNR verder. “Terwijl ze vroeger misschien wat meer invloed hadden in hoe hun werk eruit ziet, is die invloed toch echt afgenomen. Het is de programmeercode die eigenlijk bepaalt waar ze werken, hoe lang ze werken en zelfs wat ze verdienen.”
De bazen van Amazon en Uber doen met hun houding naar hun werknemers niet onder voor de industriëlen die zo’n 150 jaar geleden de arbeiders in de Zaanstreek uitmolken. Op die periode kijken we nu met verbazing terug. Ongelofelijk dat die mensen zo hun gang konden gaan. Over Amazon en Uber wordt gezwegen. Sterker nog: beide concerns floreren ondanks dat in de media veel aandacht is voor de wantoestanden binnen de bedrijven.
Institutionele beleggers hebben de laatste jaren de mond vol over duurzaam beleggen en ESG-criteria. Die gaan niet alleen over het milieu, maar bijvoorbeeld ook over een sociaal arbeidsbeleid in alle geledingen van het concern. Het zou mooi zijn als die weldenkende institutionele beleggers daar eens goed naar kijken voordat ze handenwrijvend intekenen bij de IPO van Uber.